De Golfoorlog in Irak, in 2003, was voor Rebecca Solnist -activist en schrijver- het moment om een pamflet over hoop te schrijven. Haar verhaal raakte bij mensen en ging meteen de wereld rond. De jaren daarna heeft Solnit vele lezingen gegeven over hoop, activisme  en de betekenis van kleine veranderingen en een onzekere toekomst. Bij het woord donker zullen velen misschien het beeld hebben van een duistere en grimmige toekomst. Maar voor Solnit staat donker voor het onbekende. De toekomst die het daglicht nog niet heeft gezien.

Hope in the dark (alleen verkrijgbaar in het Engels) is een belangrijk boek voor mensen die op zoek zijn naar verandering. Bijvoorbeeld voor mensen die actief zijn in de voedseltransitie of de energietransitie, waar met veler inspanningen steeds kleine successen worden geboekt. Solnit laat zien dat er geen absolute revoluties bestaan, die alle problemen recht zetten. Het is nooit alles of niets. Het paradijs is geen plek waar je wilt aanlanden. Een kleine verandering opent de weg voor iets nieuws. Soms gaat er behoorlijk wat tijd overheen voordat we zien dat iets echt anders is geworden. Want als we alleen maar hier en nu om ons heen kijken, dan zien we altijd goede dingen èn slechte dingen. Dat is nou eenmaal zo. De negatieve ontwikkelingen hoeven geen aanleiding te geven tot wanhoop en berusting.

Solnit’s inzichten over hoop waren voor mij de reden om deze recensie te schrijven. Volgens Solnit kunnen we hoop putten uit het feit dat we niet weten wat er in de toekomst gaat gebeuren. Juist die openheid schept ruimte om dingen te veranderen. Om met Solnit te spreken: hoop is het omarmen van het onbekende en het niet weten. Het is een alternatief voor de stelligheid van zowel optimisten als pessimisten. Hoop is het begin van een handelingsperspectief. Je weet dat je iets kan doen om een betere toekomst te creëren. Solnit moedigt je aan om ook terug in de tijd te kijken om te zien wat er is veranderd. Dan zie je dat ook kleine veranderingen van betekenis kunnen zijn. Een kleine moedige stap kan het verschil maken. Het kan anderen aanzetten om ook een stap te zetten en daar succes mee te bereiken.

Solnit heeft het over het belang van verhalen over de toekomst. Dankzij zulke verhalen kunnen mensen een toekomst voor zich zien. Een toekomst waar ze eerder geen besef van hadden. Verhalen zijn geen alternatief voor echt iets doen. Ze laten ons wel zien dan er ook een andere toekomst mogelijk is dan wat de meesten verwachten. Verhalen helpen om nieuwe mogelijkheden te ontdekken voor wat je kan doen om verschil te maken. Ze inspireren en helpen om de toekomst te zien in de duisternis.

Met deze gedachtegang benoemt Solnit precies het werk van toekomstverkenners. De rol van toekomstverkenners is om organisaties te helpen succesvol te zijn in een onzekere toekomst. Hun werk is om mensen te begeleiden in een systematische verkenning van onbekende ontwikkelingen en wat er mogelijk in de toekomst zou kunnen gebeuren. Via scannen en onderzoek, verbeeldingskracht en dialoog. Toekomstverkenners helpen verhalen over de toekomst te creëren om zo betekenisvolle ‘herinneringen van de toekomst’ tot stand te brengen. Geen juigverhalen of doemscenario’s, maar alternatieve toekomsten die relevant zijn en aanknopingspunten bieden voor wat we vandaag kunnen doen.

Vanuit haar ervaring als activist beschrijft Solnit de mindset van een toekomstverkenner. Hoop ten aanzien van een toekomst die we nog niet kennen heeft haar de wilskracht en het doorzettingsvermogen gegeven waardoor ze succesvol kon zijn. Hoop en een actieve, nieuwsgierige houding naar de toekomst zijn inderdaad de manier om op een slimme manier in te spelen op die onzekerheid. De toekomst is nog open. Je kunt nu veranderingen in gang zetten waar je zelf en de wereld beter van worden. Deze houding vraagt wel veel inspanning. Een optimist kan achterover leunen en zeggen dat alles toch wel goed komt, dat bijvoorbeeld technologie alles oplost. En een pessimist denkt dat alles toch te laat is, wat we ook doen. Solnit’s pamflet is een prachtig werkje dat mij een ander perspectief heeft gegeven op het begrip hoop en wat het betekent voor onze inzet voor een betere toekomst.