Op dinsdagavond 16 januari hebben wij, een collectief van trendwatchers en toekomstverkenners de trendrede van 2018 uitgesproken. Het jaar waarin we de systeempijn misschien wel voor de laatste keer benoemen. Bouwsteenburgers ern bruggenbouwers maken de olifantpaadjes tussen oude problematiek en nieuwe oplossingen breder. Dankzij aandacht groeit betekenis, en daarmee grip op een fluïde wereld.
Lees hieronder mijn samenvatting van de Trendrede 2018, die zonder twijfel geen recht doet aan het gehele verhaal. De volledige tekst is terug te lezen op Trendrede.nl
TrendRede 2018: Het jaar van het doorzettingsvermogen from Pakhuis de Zwijger on Vimeo.
Zijn we verstrikt geraakt in een web van pechloosheid? Onze eindeloze stroom van selfies zorgen dat geluk niet kan vervliegen. We lijden aan geluksobesitas. Comfortabel zitten we opgesloten in de cocon van algoritmes. “Ik” in het middelpunt van de wereld. Maar daaromheen verbrokkeling. De cloud is een autonoom functionerende klont van data geworden, die ooit de belofte had om de verbrokkelde mensheid bij elkaar te houden. In de deeleconomie werken mensen als eenzame cellen, brokjes data. De spanning tussen menselijke betekenisdrang en woekerende systeemeisen vormt een bron van maatschappelijke problemen. Werknemers moeten vinkje op de juiste plek zetten. Het ondoorgrondelijke doolhof van regels maakt ziek. Burn-out is het nieuwe staken.
We zoeken steeds nadrukkelijker de menselijke maat, maar intussen is de stemming nog prikkelbaar. We zoeken houvast bij de klare lijn. De simpele waarheid, zelfs al wordt die ter plekke verzonnen. Met het tornen aan het bindweefsel van de rechtsstaat en de democratie verbrokkelt dat wat ons bij elkaar houdt. De participatiesamenleving is de tekentafeloplossing die de overheid hier tegenover stelt. Wie niet meekomt, doet niet voldoende zijn best. Op alle vlakken groeien de verschillen tussen groepen, daarom is de tweedeling veel eerder een duizenddeling. We klonteren samen in steeds kleinere delen. De geruststellende begrenzing van de eigen identiteit vinden we tussen gelijkgestemden. We trekken daarmee de grenzen van het wij zo krap, dat het misschien wel het grootste gevaar voor de toekomst kan vormen.
Nederland lijkt een bouwwerk dat in verval is geraakt. We rennen van incident naar incident. Boos, verdrietig en gefrustreerd. Het is tijd om de fundamenten en het bindweefsel te inspecteren: de rechtstaat, de democratie en de ethiek. Alleen door verbinding dichten we de kloof tussen systeem en mens, tussen voorgespiegelde werkelijkheid en realiteit.
Wij voorzien dat de stille pragmatische meerderheid zich gaat roeren. Niemand verlangt naar een samenloze leving. Het kleinste wij is een eenzaam individu.
De wens tot vernieuwing veert overal krachtig op. Tijd voor een waardenwending en de bouwstenen die we de afgelopen jaren verzameld hebben op te pakken en te plaatsen. Samensturing is de nieuwe gemeenschappelijke noemer. Niemand is gelijk. Samenleven is de ingewikkelde klus van de orkestratie van ongemiddelden. In de beweging van gelijkheid naar gelijkwaardigheid komen we uit op maatwerk. Van evidence based naar context based informatie. Solidaire bruggenbouwers weten de vrijheid van de eenling aan collectieve doelen te verbinden. Van complex naar compleet middels vertrouwen. Veerkracht is essentieel om vooruit te komen in een samenleving die al maar complexer wordt. De bouwsteenburger heeft de toekomst. De stroom aan nieuwe coöperaties is het meest duidelijke uitvloeisel van de zoektocht naar samensturing.
De toekomst is aan de cirkel, de ronde keten. De donut van Kate Rawforth als nieuwe manier om het economische verhaal te vertellen, met aan de buitenrand het ecologische plafond en aan de binnenrand de sociale verankering. Daarbinnen ligt de veilige en rechtvaardige speelruimte die we hebben als mens. We maken olifantpaadjes om de weg tussen oude problematiek en nieuwe oplossingen te bewandelen. Ketenregie heeft de toekomst. Systeemelastiek, een aantal jaar terug al benoemd, lijkt er intussen te komen. Nieuwe technologie, een veranderende omgeving en een rijker menselijk bewustzijn passen niet meer binnen de huidige knellende kaders. Systeemelastiek geeft de ruimte om te experimenteren zonder direct buiten het systeem geplaatst te worden. Met de orkestratie van ongemiddelden worden de hokjes opengebroken. Op het raakvlak van cirkels ontstaan spanningen, maar ook ontmoetingen en een kans op openingen. Het open veld, de tussenruimte waarin men elkaar wilt ontmoeten en bevragen.
Cirkels geven houvast, velden bieden ruimte. Het is de grotere samenhang die de toon zet voor de komende jaren.
Onder de radar verenigen zich de bouwsteenburgers in nieuwe cirkels van vertrouwen. De toekomst is aan het tastende denken, het twijfelende praten en het onderzoekende doen. Het hele plaatje proberen we onder de loep te krijgen, de samenhang der delen. Om die te vinden zijn ook dwarsdenkers belangrijk, mensen die een wezenlijk ander perspectief aandragen. Ze stellen bestaande denkkaders aan d kaak, hoewel hun niet altijd subtiel verwoorde kritiek pijn kan doen. We hebben het andere in anderen nodig om vooruit te komen.
Door het hele land werden de afgelopen jaren vernieuwingen in de steigers gezet, vaak kleinschalig van karakter, De kunst is van opstarten naar opschalen te komen. Open innovatie, van elkaar lenen en leren, levert inzicht en verrijking op. Ontregeling en ontknoping is de trend, maar komt slechts langzaam vooruit. Ontschotting is onvermijdelijk. Maatschappelijke problemen overstijgen het incident.
Weten is zo veel meer dan meten: wijsheid ontstaat door de unieke combinatie van inzicht meting, observatie en gesprek.
Het holistische gedachtegoed dat het systeem in het hele plaatje ziet, wordt maatgevend. We zoomen in en zoomen uit. Van zero tolerance naar inlevingsvermogen. Het betekenisverlangen binnen de samenleving groeit. We hebben bewustzijn, inlevingsvermogen en maatwerk in ons oersysteem. Aandacht geeft betekenis. En betekenis zorgt voor grip op een fluïde wereld. Er is hernieuwde aandacht voor ambachtelijkheid. De toekomst heeft behoefte aan jongeren met een positief zelfbeeld, die vroeg hun talenten ontwikkelen en bereid zijn te blijven leren. De docent als “koersmotivator,” die betekenisvelden blootlegt en de inherente menselijke creativiteit en nieuwsgierigheid stimuleert. Betekenis kunnen we alleen in de anderen vinden. Door mannelijke en vrouwelijke eigenschappen beter te mengen hebben organisaties een rijkere schakering aan eigenschappen tot hun beschikking en een sleutel tot de toekomst.
Nederland is de perfecte proeftuin van de wereld, schreven we eerder al. Klein genoeg om iedereen te bereiken, intercultureel genoeg om variatie te omarmen. Met een historie van tolerantie, open verbinding en polderen die nog steeds niet helemaal verdwenen is. We vonden altijd al veerkracht in het wij. Wat is de canon van Nederland? Wat willen we dat een volgende generatie als pronkstuk van onze tijd zal aanwijzen? Het zindert binnen organisaties.
Men wil het nieuwe oppakken. 2018 is wat ons betreft het jaar van het doorzettingsvermogen. We vinden rust in kleine vertrouwde cirkels én we beproeven de grotere samenhang.
Wie is wij? Hebben we een Nederland? Willen we dat behouden? Het zijn grote, belangrijke vragen. De vraag van de komende jaren is een essentiële die raakt aan de kern van wat de samenleving precies is. We stellen hem ook aan u. “Wie is wij?”
Over de TrendRede
De TrendRede is een initiatief van Nederlandse toekomstdenkers. Jaarlijks kaderen en clusteren ze de actualiteit in drie grote overkoepelende thema’s en tonen Nederland daarmee een uitgelicht pad naar de toekomst. De TrendRede kijkt vooruit naar dat wat komen gaat en helpt burgers, bedrijven, organisaties en overheden om gericht over de toekomst na te denken. Meer informatie: www.trendrede.nl @TrendRede #TrendRede2018
De trendredenaren van dit jaar zijn Caroline van Beekhoff, Christine Boland, Freija van Duijne, Tom Kniesmeijer, Brian Kragtwijk, Marc de Roo, Hilde Roothart en Farid Tabarki.
Life sketching, tekeningen van Marianne Zuur (klikken om ze allemaal te bekijken)
